Afgelopen week heb ik in het boek "De Slag om de residentie" het gedeelte over Het Haagsche Schouw gelezen en zag in gedachte mijn opa deze verhalen weer aan mij vertellen als we gingen eten bij Het Haagsche Schouw. De boom met het kogelgat, de brug, het restaurant alles staat in mijn geheugen gegrift.

Als ik maandag bij het Haagsche Schouw sta zie ik dan ook in gedachten zowel het plaatje als mijn opa weer voor mij.

Alweer vier jaar geleden maakte ik de try-out mee van een nieuwe stadswandeling met de naam Bagage. De wandeling was gemaakt naar aanleiding van het monument van de zes koffertjes in het leidse centrum. Deze koffertjes staan ter nagedachtenis aan de deportatie van een groot deel van de Joodse gemeenschap en de 51 Joodse weeskinderen, allen zijn later in de diverse kampen vermoord. Het verhaal van vier jaar geleden kan je hier lezen.

Onlangs sprak ik met Caecil een van de bedenksters van de wandeling en vroeg of we de wandeling nog eens konden maken. Toevallig deed ze de wandeling dit jaar weer met een aantal schoolklassen en had een aantal veranderingen in de route en het verhaal aangebracht. Twee weken geleden hebben we met vijf personen de wandeling gemaakt en ik was nog dieper onder de indruk dan vier jaar geleden. De wandeling heeft een gezicht gekregen, een van de vermoorde meisjes is Lotte en zij speelt de hoofdrol in de wandeling.

De moeder van Lotte wilde aan het begin van de oorlog vanuit Duitsland naar Amerika emigreren. Zij kreeg echter alleen een visum voor zichzelf en die van de kinderen zou spoedig volgen. Zo kwamen Lotte en haar zusje in afwachting van het visum in het Joodse Weeshuis in Leiden terecht. De wandeling voert onder andere langs plekken waar Lotte vaak kwam zoals de Joodse Synagoge op de hoek van het Levendaal.

Naast de Synagoge hangt ook een Mezoeza, die Lotte ongetwijfeld ook vele malen uit eerbetoon zal hebben aangeraakt of gekust. Op het moment dat je dit hoort tijdens de wandeling en de Mezoeza zelf aan kan raken komt alles wel heel dichtbij.

Op de hoek van de Vliet staat ook een koffertje. Mijn medewandelaars liepen de wandeling voor het eerst en was dit koffertje eigenlijk nooit echt opgevallen.

Ook hier liep Lotte bijna elke dag als zij naar de Haanstra Kweekschool voor voorbereidend onderwijs ging hier op de Vliet.

De wandeling kwam ook langs de universiteit, waar we stil stonden bij de lessenaar ter nagedachtenis aan professor Cleveringa. De Cleveringa protestrede is wereldberoemd omdat hij in het openbaar in verzet kwam tegen het ontslag van zijn Joodse collega Meijers. Nog elk jaar wordt op 26 november de Cleveringa protestrede in Leiden herdacht.

Bij het oude hoofdbureau van Politie stonden we iets langer stil. Vrijwel het hele korps, op agent Rozemijer en inspecteur van der Wal na, heeft meegeholpen met de deportatie van de kinderen en hun begeleiders. Nu nog steeds maakt dit gegeven veel emotie los bij veel Leidse agenten, ondanks dat ze er niets mee te maken hebben gehad.

Op de Breestraat stonden we stil bij de Stolpersteinen. Deze struikelstenen kom je over de hele wereld tegen ter nagedachtenis aan onder andere vermoorde Joden, Sinti, politieke gevangenen en homosexuelen.

De wandeling eindigde bij het voormalig Joods Weeshuis. We liepen door het Plantsoen naar het weeshuis, een wandeling die Lotte waarschijnlijk elke dag maakte op weg naar school of de synagoge.

Uit eerbied en om alles goed te laten doordringen werd dit gedeelte van de wandeling zwijgend gelopen.

Vroeger werden de Joden in de woestijn begraven en het graf met stenen afgedekt. Het is een Joods gebruik om bij het bezoek aan een graf een steentje neer te leggen. Deels als symbolisch onderhoud, maar tegenwoordig ook om te laten zien dat je geweest bent. Op het koffertje voor het voormalige Joodse Weeshuis in Leiden zie je dan ook altijd een aantal steentjes liggen.

Het verhaal van mijn opa en Lotte zijn slechts twee van de honderduizenden verhalen die er zijn. Elke familie heeft zijn eigen verhaal, maar laten we deze verhalen blijven doorvertellen aan onze kinderen. Ze moeten beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is en dat we moeten blijven waken dat we die zwaar bevochten vrijheid behouden en niet net even de andere kant opkijken.

Als je niet oplet - Remco Campert

Deze muziek mag je niet spelen
dat boek zou ik maar niet lezen
die foto zou ik maar verscheuren

met hem kun je beter niet gezien worden
daar krijg je misschien last mee
ik zou mijn mond maar houden

wat je straks alleen nog mag
is in een donker hol verborgen

verlangen naar het licht van de vrijheid

die je verspeeld hebt
omdat je even de andere kant uitkeek
toen je buren werden weggehaald

In de fotoslideshow komen in stilte de foto's van de wandeling Bagage voorbij en leest Caecil het gedicht "Als je niet oplet" van Remco Campert voor.